Pubers

Puber monsters

Geschreven door Amber Kempers

Alle zoogdieren, zo ook honden maken een periode van verandering door die bekend staat als de adolescentie. In deze periode ontwikkelt de pup zich tot een volwassene, zowel gedragsmatig als lichamelijk.  Deze periode is gemiddeld tussen de 5 maanden en de 14 maanden oud.  Hoe lang de pubertijd duurt verschilt per hond. Bij sommige honden kan het wel doorgaan tot hun 3de levensjaar.

De pubertijd is best een kwetsbare fase. 

De pubertijd is het proces waarbij dieren geslachtsrijp worden en in een later stadium, aan het einde van adolescentie, zich volwassen gaan gedragen. In de pubertijd gebeurt er ontzettend veel. De hersenen zijn zich aan het vormen en groeien, de hormonen zijn volop aan het ontwikkelen en het lijf zelf is natuurlijk nog aan het groeien. 

Terwijl het lijf nog aan het groeien is, gaat er een wereld van geuren voor je hond open. Ook komt de zelfstandigheid om de hoek kijken.  Ze maken zich los van de “ouders”. 

“De hormonen gieren door je lijf”

Diezelfde hormonen beïnvloeden vooral; 

• Vlucht- en afweergedrag
• Voedingsgedrag
• Voortplantingsgedrag

Kernwoorden van de pubertijd zijn vooral: geduld, angst en hormonen.

Hoe weet je dat de pubertijd gaat inzetten bij jou hond?

• Gevoeliger voor aanrakingen
• Zeer snel afgeleid
• Verder bij je vandaan, meer zelfstandigheid
• Meer interesse in geurtjes
• Urine willen op likken (meestal reuen)
• Opwinding level van de hond verandert super snel
• Ze worden impulsief
• De behoefte om ergens op de kauwen groeit
• Spullen/ bronnen worden belangrijker, de hond ontwikkelt resource guarding
• Vaker plassen (stresshormonen nemen ook toe)
• Teven worden voor het eerst loops

De reden van de pubertijd:

Pubertijd betekent persoonlijkheidsontwikkeling. In de pubertijd groeit en stabiliseert de prefrontale cortex (nadenk deel). Maar voordat dit nadenk deel klaar is met ontwikkelen reageert de hond tijdelijk eerst vanuit een reflex of emotie en gaat hij daarna pas nadenken. 

In de puberteit veranderen de hersenen enorm. Een puber moet dus puberen want deze hersenontwikkeling is nodig.  Tijdens deze ontwikkeling gaat niks gelijkwaardig of stabiel. Hierdoor kan je puber de ene dag bijvoorbeeld heel anders reageren op een prikkel dan een dag later. Pubers zijn hierdoor vaak hyper- emotioneel. 

Wist je dat nieuwe hersencellen blijven ontstaan als je veel beweegt (gecontroleerd en langzaam) en veel stimulatie uit je omgeving kan halen?

( Let op: dit is geen explosieve beweging en vraag niet te veel van je puber. Te veel beweging is erg schadelijk voor het bewegingsapparaat en maakt ook stresshormonen aan, iets wat je puber niet extra nodig heeft in de pubertijd) 

Hormonen en hersenverbindingen:

Tijdens de pubertijd gebeurt er tijdelijk iets in de prefrontale cortex (het nadenkdeel) in de hersenen. Dit nadenkdeel ontwikkelt zich pas in een later stadium en tijdens de pubertijd wordt dit deel dus tijdelijk minder goed benut . Hierdoor kan jouw puber
tijdelijk even geen goede doordachte keuzes maken. Er wordt nog steeds onderzoek gedaan hiernaar, maar we kunnen spreken van een vermindering aan activiteit in het  nadenkdeel (prefrontale cortex) omdat de reflexen van de hond het tijdelijk even overnemen.

Maar dat is toch helemaal niet handig als je nadenkdeel even niet zo goed functioneert? Waarom is dat?

Risicovolgedrag is even nodig om te weten waar je grenzen liggen. Deze grenzen kunnen waardevolle lessen zijn in sociale omgang, maar ook om te overleven. Daarom is de prefrontale cortex (nadenkdeel) pas later rijp, zo kan dit hersendeel jou pas in een later stadium wat afremmen. 

Daarnaast zijn  pubers tijdens het ontwikkelen van de hersenverbindingen gevoeliger voor prikkels, zijn de reacties meer emotioneel gestuurd (want goed nadenken kunnen ze even niet) en zijn pubers in deze periode gevoeliger voor angst en hierdoor ook agressie. 

Honden raken in deze periode hun grenzen kwijt en dat geeft een raar gevoel. Ze gaan de grenzen opnieuw opzoeken en doordat ze niet zo goed meer nadenken en reacties meer emotioneel gedreven zijn kan dit soms voor slechte ervaringen zorgen. 

Het impuls-emotiegebied in de pubertijd is heel gevoelig. Door bepaalde hormonale veranderingen krijgt het hersengebied wat reageert op beloningen, emoties en impulsen een extra “kick”. Hierdoor reageert je puber vaak overdreven of gaat hij echt op zoek naar situaties die een beloningsgevoel opleveren. 

Vermijd daarom in de pubertijd situaties die kunnen uitmonden in agressie of angst. 

Ook de hormonen ontwikkelen zich als een malle in de periode.  De wereld van geuren gaat open. Geuren die vroeger niet interessant waren zijn dat nu ineens wel. Plasjes krijgen ineens een grotere betekenis. Zo’n nieuw geurtje, waar ineens veel interessante informatie uit te halen valt moet daarom grondig onderzocht worden. Het duurt nu ook wat langer voor de informatie verwerkt is. Jouw hond kan hierdoor tijdens een wandeling helemaal opgaan in 

geurtjes.

In de pubertijd is het algehele niveau van het stresshormoon het hoogst. Hierdoor kunnen 

wij wat meer vlucht en afweer gedrag gaan zien.  Voorkom in deze periode dus ook activiteiten en gebeurtenissen die stress veroorzaken, dit kan jouw puber er niet extra bij hebben.

Een te hoog stressniveau in de pubertijd kan ervoor zorgen dat jouw volwassen hond later minder goed kan omgaan met bepaalde lastige situaties.

De snelheid en volledigheid van het ontwikkelen van het puberbrein wordt beïnvloed door:

• Ras
• Rasgrootte
• Geslacht
• Castratie
• Voeding
• Gewicht
• Omgeving
• stress

Testosteron

In de pubertijd krijgt jouw hond een hormonenpiek. Voor reuen betekent dit, dat ze een testosteronpiek krijgen. Het testosteronniveau in het bloed stijgt. Dit beïnvloedt het gedrag van jouw hond. In deze fase komt het vaak voor dat jouw gloednieuwe puber ineens meer correcties gaat krijgen van volwassen honden. Ook komt het weleens voor dat volwassen honden jouw puber echt gaan opzoeken. Dit zorgt vaak voor heftige ervaringen. 

Dit is te verklaren door het testosteronniveau, deze kan namelijk wel 7x zo hoog zijn dan bij een volwassen reu. Hierdoor scheidt jouw puber een specifieke geur uit en die geur zorgt voor gedragsveranderingen bij reuen die jullie ontmoeten.

Ook het gedrag van jouw eigen hond verandert. Hij wordt nu geleid door hormonen en doet veel impulsief. Tijdens spel kan je puber al snel te opgewonden raken. Deze hoge opwinding die gepaard gaat met een hoog testosteronniveau kan leiden tot het bestijgen van andere honden. Omdat jouw puber geleid wordt door zijn hormonen, zal hij zelf niet snel kunnen stoppen met dit gedrag. Jij als begeleider zult dit in goede banen moeten leiden. 

Angsten

In de puberteit krijgt de hond te maken met een aantal angstfases. 

• Rond de 9 a 10 maanden
• Rond de 13 a 14 maanden
• Tussen de 16 en 20 maanden

In de angstfase groeit de amygdala. De amygdala is het oudste gedeelte van de hersenen en is verantwoordelijk voor het oerinstinct van overleven: vluchten, vechten of bevriezen. Je kunt de amygdala zien als een alarmsysteem wat ons vertelt of het veilig is of niet. 

Als de amygdala in deze angstfases aan het groeien is, staat het dus heel erg aan voor enge ervaringen. Het is constant alert voor mogelijk gevaar. Hierdoor kan het zijn dat jouw hond in de angstfase ineens bang is voor de lantaarnpaal waar hij gisteren gewoon langs liep. Ga tijdens de angstfases alle (tijdelijke) “enge ”dingen uit de weg. Je wilt niet dat jouw hond blijvend angstig wordt door een nare ervaring tijdens de angst fase. 

Iets heel erg beangstigend mee maken tijdens de angstfase kan levenslang onthouden worden. 

Naast de angstfases kunnen sommige honden ook last krijgen van een zogenoemde tienerverlegenheid (11 maanden -3 jaar). 

Dit kan (wanneer verkeerd begeleid) leiden tot angstagressie. In de tienerverlegenheid neemt de hond een voorzichtige/bezorgde houding aan ten opzichte van nieuwe ervaringen. Ook dingen waar de hond al mee bekend was kunnen bezorgdheid oproepen. 

Weg angst

Naast de angstfases, krijgt jouw hond ook momenten waarin hij door bepaalde hormonen ook even helemaal geen gevaar meer ziet. Ook dit is biologisch nuttig, maar voor ons als begeleider vraagt het wel wat creativiteit. 

Wat betekent dit in de praktijk?

Verwacht tijdelijk alleen dingen van jouw puber die hij kan waarmaken. Bij het niet kunnen waarmaken (want de hersenen en hormonen werken even niet mee) voelt jouw hond zich onveilig maar ook onzeker. 

Het belonen van al het gewenste gedrag is in deze periode dus zeker van belang. Naast het belonen van gewenst gedrag is het voorkomen van ongewenst gedrag ook van belang. Door bijvoorbeeld situaties te vermijden of jouw hond af te leiden in moeilijke situaties. Voor ongewenst gedrag is er namelijk altijd aanvaardbaar gedrag. Begeleid de situatie al vanaf dat moment. (management)

In deze belangrijke periode van fysieke en mentale veranderingen is het belangrijk dat je jouw hond een handje helpt.  Om uit te groeien tot een stabiele, zelfverzekerde volwassen hond is het juist heel belangrijk dat hij zelf leert beslissingen te nemen, zodat hij niet angstig zal zijn voor de wereld om hem heen.  Je kunt jouw hond hierin begeleiden door (veilige ) situaties in scène te zetten. Hierin kan jouw hond dan zelf verstandige keuzes maken en kan jouw hond de juiste leerervaringen en gewoontes ontwikkelen. 

De puber kan regelmatig onzeker zijn in de pubertijd. Laat jouw hond daarom ook niet teveel aan zijn lot over. Zorg voor begrip en vertrouwen. Door de enorme groei aan verbindingen in de hersenen weet hij even niet zo goed meer waar hij aan toe is. Je mag de touwtjes in deze periode best een beetje laten vieren, maar laat ze niet los. Jouw puber heeft wel grenzen nodig. Deze grenzen zorgen ook voor zekerheid en structuur, iets wat jouw puber nodig heeft. 

Mentale stimulatie

Pubers hebben behoefte aan een “kick”. Mentale stimulatie is daarom heel erg belangrijk in deze periode.  Ze hebben behoefte aan uitdaging. Door stimulatie ontwikkelen er ook meer verbindingen in de hersenen win-win dus. 

Maar er zit ook een nadeel aan het willen hebben van de “kick”. Door de veranderingen in de hersenen is het beloningsgevoel even niet goed afgesteld. Jouw puber kan dus steeds op zoek gaan naar nieuwe beloningen/ nieuw beloningsgevoel. 

Als jouw hond vermoedt dat er een beloning te halen valt zal hij het ook zeker opzoeken.  Je kunt het ook wel het opzoeken van geweldige ervaringen of roekeloze avonturen noemen. Het nadeel is dat deze zelf opgezochte ervaringen heel erg zelfbelonend werken. Hij gaat het dus vaker doen. Het is hierdoor ontzettend belangrijk dat je weet wat voor ras je in huis hebt, wat zijn originele doel is. Een bordercollie is gemaakt om te drijven, dit drijven is zelfbelonend, tijdens de pubertijd heb je dus kans dat hij dit gedrag (gewenst of ongewenst) meer gaat ontwikkelen. 

Maar denk ook eens aan jachthonden die nu meer zelf op jacht gaan etc. 

Resource Guarding 

In de pubertijd kan jouw puber ook tijdelijk meer resource guarding ontwikkelen.  Resource guarding is het bewaken en verdedigen van bronnen. Bronnen die op dat moment van grote waarde zijn voor de hond. Dit kan gaan om voedsel (voer/botjes/kluiven) maar ook om speeltjes, bepaalde personen en zelfs de omgeving (waakgedrag). 

Door de hersen -ontwikkelingen kan het zijn dat een bepaald speeltje ineens heel erg belangrijk is voor jouw hond en dit dus zeker het verdedigen waard is. In combinatie met het reageren uit reflex (nadenken komt later) en grenzen opzoeken kan dit voor heftige situaties zorgen. 

Zorg dat je als eigenaar in deze periode alles waar een conflict van kan ontstaat opruimt. Geen rondslingerend speelgoed, alleen kauwen op kluifjes in het bijzijn van jou als begeleider, niet meer zelfstandig in de tuin (waakgedrag). Moet dit voor altijd? Nee hoor, deze periode is tijdelijk en wanneer goed begeleid dooft het gedrag vanzelf uit. 

Slaap

Slaap is in de pubertijd van groot belang. Gemiddeld heeft jouw puber ongeveer 16 uur slaap per dag nodig. 

Tijdens de slaap verwerken de hersenen de gebeurtenissen van de dag en het lichaam kan tot rust komen, zodat we de volgende dag weer goed kunnen functioneren. Zeker in de periode dat de hersenen veel te verwerken hebben is slaap ontzettend nuttig. 

Wat is verstandig om WEL te doen met jouw puber?

• Verrijkte omgeving of een snuffeltuin bezoeken ( mentale stimulatie)
• Eten laten zoeken, voertjes strooien
• Speuren 
• Keuzes laten maken (die altijd juist zijn!)
• Onderzoeken 
• Ontmoetingen met stabiele sociale honden
• Hersenwerkjes die niet te moeilijk zijn
• Oefeningen die de hond al goed kan. 
• Impulsbeheersing ( concentratie oefeningen en langzame bewegingen zorgen ook voor controle van de impulsen, niet de impuls beheersing oefeningen die frustratie veroorzaken)

Wat is verstandig om even (tijdelijk) NIET meer te doen?

• Onvoorspelbare omgevingen
• Lopen waar ongewenst eten ligt
• Laten jagen (de “kick”)
• Onveilig materiaal of materiaal waar ruzie om kan komen laten slingeren
• Ongelimiteerd laten spelen 
• Oefeningen die nieuw en moeilijk zijn ( frustratie)
• Belonen met spel, hierdoor ontstaat veel opwinding.
• Loslopen….

Los lopen?

Wil je jouw puber in de pubertijd vaak laten loslopen? Bedenk dan van tevoren goed of het moment geschikt is. In de pubertijd komt de hond los van zijn verzorgers, hij gaat zelfstandig op pad. Het puberbrein koppelt zich los. Dit is zijn instinct. Hierdoor is er een grotere kans dat hij er vandoor gaat tijdens het loslopen. Ook denken pubers niet heel veel na, ze kunnen hierdoor ook verkeerde keuzes maken. Ook hier kunnen bepaalde ras eigenschappen (bijvoorbeeld jagen) een rol spelen. 

Tijdens de puberteit adviseer ik vaak om een lange lijn (10-20 meter)  te gebruiken, zo voorkom je dat de hond leert: weglopen is leuk. 

Natuurlijk is het ook wel nodig dat je puber af en toe los kan, maar ga dan naar een omheind gebied of een prikkelarm gebied. 

Agressie

Frustratie en agressie liggen in de hersenen best dicht bij elkaar. Het puberbrein kan best snel gefrustreerd raken en hierdoor wordt de kans op agressie in bepaalde situaties groter. 

Maak het je puber dus niet te moeilijk. Voorkom dat hij gefrustreerd wordt door lastige situaties op te zoeken (hondenpark bijvoorbeeld) of lastige oefeningen (zoals de blijf) Of wellicht het alleen thuis blijven. 

Voorspelbaarheid zorgt ook voor minder frustratie. Wees als eigenaar voorspelbaar. Straffen is hierdoor zeker uit den boze.

Ervaar je problemen met je hond en wil je meer informatie of hulp? Neem contact met mij op. Ik help je graag.

Dit artikel is geschreven  door Amber Kempers van Amber’s Dogwise voor de thema maand: Pubers in de online leeromgeving de Doggie Academy van Stressless Dogs. Meer van dit? ga naar: https://stresslessdogs.nl/doggieacademy/

Bron: Opleiding “Welzijn samen met de hond” Feedback opleidingen